DE KRIS & INDONESISCHE SPIRITUALITEIT

HOE OUDE TRADITIES ONTWIKKELEN EN WORDEN DOORGEGEVEN AAN DE VOLGENDE GENERATIE

Een interview met David Gallas van kris-keris.eu Voor meer informatie: davidgallas@hotmail.com

Ik weet nog goed toen ik voor de eerste keer de website kris-keris.eu opende. Ik wilde, 'even tussendoor' iets opzoeken over de kris, de mystieke dolk waaraan in de Indische familieverhalen dikwijls 'stille kracht' wordt toegeschreven. Menig hoogwaardigheidsbekleder in Indonesië draagt hem bij ceremoniën, en ook als gekoesterde poesaka (familie-erfstuk) heeft hij een belangrijke plek in Indische en Indonesische huizen.

Even tussendoor iets opzoeken over de kris dus. Maar vervolgens stuitte ik op zo een rijkdom aan informatie over Indische en Indonesische geschiedenis, cultuur en met name spirituele tradities dat ik de rest van de avond zoet ben geweest met lezen en zelfs vergat om te eten.

Kris-keris-eu gaat naar eigen zeggen over:

"Indonesische spiritualiteit en met name het gebruik van de Kris, geschreven door een Indo in het koude nuchtere kikkerlandje."

De bijzondere Indo achter deze zeer uitgebreide website heb ik inmiddels leren kennen als David Gallas: even warm als scherp, en altijd open en belangstellend om zijn ervaring te delen met de jongere generatie.

'Warm, scherp, delen': dat laat zich bijna omschrijven als een Indische maaltijd. En zo ver naast de waarheid is dat eigenlijk ook niet. Want vergeten te eten, dat is er bij David echt niet bij: kennis en heerlijke Indische 'home cooking' worden namelijk gelijkelijk gedeeld aan de eettafel van huize Gallas. En 'even tussendoor iets opzoeken' is inmiddels veranderd in vaste maandelijkse ontmoetingen met een 'familie' van geïnteresseerden die onderling hun ervaringen uitwisselen over Indonesische spirituele tradities.

Hoog tijd dus om David eens de batik van het lijf te vragen.

David Gallas met zijn dochters Marceline en Yanou

Zou je allereerst iets willen vertellen over jouw Indische familiegeschiedenis?

"Ik hoor bij de generatie waarvan de opa's en oma's met een zwaar Indisch en Maleis accent spraken, maar van mijn ouders mochten wij dat niet. We moesten Nederlands praten, ons zo Nederlands mogelijk gedragen. Eigenlijk zoals je dat ziet bij alle mensen van de generatie voor mij. Je snapt wel wat er gebeurde op school: wij zochten natuurlijk alleen maar Indische en Molukse jongens op, en dat waren onze vrienden. Want zo gaat dat als je dingen gaat verbieden; dan trekt dat juist. En dat is eigenlijk alleen maar sterker geworden naarmate ik ouder werd. Mijn identiteit was voor mij heel duidelijk."

"Net zo goed als je dat nu ook ziet bij de jongere generatie. Een mooi voorbeeld zijn de pasar malams. De danseressen worden ieder jaar blanker en blanker, maar de traditie blijft hetzelfde. Want dat zit denk ik in je hart. Dat heeft niks te maken met het uiterlijk zelf. En als ik kijk naar mijn eigen dochters... die zijn zich heel erg bewust van feit dat ze Indisch zijn. Wíj mochten dat wat minder tonen, maar ik merk eigenlijk dat waar we bang waren dat we de tradities zouden verliezen, de generaties na mij juist veel traditioneler zijn. En we hoeven er dus niet bang voor te zijn dat te verliezen."

"Het heeft, lijkt het, een generatie overgeslagen; de jongere generatie heeft het vaak weer meegekregen van hun opa's en oma's."

Is het een geruststelling voor je als de tradities behouden blijven?

"Het is nu eenmaal zo dat we in Nederland wonen, en de meeste Indo's het verleden, inclusief veel gewoontes, achter zich hebben gelaten ('soedah, laat maar'), maar ik vind dat jammer. Ik weet niet waarom we onze mooie tradities niet zouden kunnen voortzetten? We hebben het er al vaker over gehad, als je kijkt naar bijvoorbeeld spiritualiteit. Pencak silat heeft ook een plaats gekregen, net zoals de blauwe hap (marinejargon voor de Indisch eten). Als ik dan naar een new-agewinkel ga, zie ik veel dingen die terug voeren naar het Tibetaans spiritualisme, sjamanisme, yoga of reiki, maar ik vind niets terug van mijn eigen cultuur: Indonesië. En dat terwijl we met naar schatting 800.000 mensen in Nederland wonen die ergens hun roots hebben in Indonesië. Maar je ziet er niks van terug."

"In mijn jeugd was het nog zo dat het heel erg levend was. Ik ben in de zestiger jaren geboren, 15, 20 jaar na het vertrek uit Indonesië. Toen was het nog heel sterk. Iedereen kent de verhalen wel. In de loop van de jaren is dat natuurlijk wat afgezwakt. Ik vind dat er nogal een verschil is tussen de oudere en de jongere generatie. Ik vind dat dat ook goed is, want je gaat mee met je tijd."

"En ik zie dat de tradities juist weer in trek zijn onder de jongere generatie Indo's die, nog meer dan mijn generatie, op zoek gaan naar hun roots. Het heeft, lijkt het, een generatie overgeslagen; de jongere generatie heeft het vaak weer meegekregen van hun opa's en oma's."

David's over-overgrootopa Doktor Jawa Raden Mas Setjodiredjo,

een Javaanse geneesheer die door heel Indonesië werkte.

"...onder de oppervlakte bleven de oudjes hun tradities toch voortzetten"

Hoe heeft jouw Indische achtergrond jouw interesse voor Indonesische spiritualiteit gevormd?

"Toen ik jong was, was de Indische cultuur weliswaar nog echt levend, maar over bepaalde dingen werd niet gesproken: de oorlogstijd en dingen zoals de mystieke kant en "goena-goena". Ik kom zoals gezegd uit een tijd dat de oudjes ons verboden Maleis te spreken, terwijl ze zelf een zwaar accent hadden. Je moest je zo Nederlands mogelijk gedragen en het genetisch gezien Indonesische deel moest zo ver mogelijk verborgen blijven."

"Maar onder de oppervlakte bleven de oudjes hun tradities toch voortzetten. Ik weet nog dat er een ruzie was onder de oudjes en dat mijn overleden opa werd opgeroepen om het meningsverschil bij te leggen. Iedereen kwam, de kinderen werden naar bed gestuurd... NOT ...ik keek stiekem, en opa werd opgeroepen..."

"Zo werd me ook al vanaf jongs af aan door oma verteld dat ik later een keris pusaka zou krijgen, en niet alleen oma vertelde graag over de mystieke verhalen van de kris, ook ik hing aan haar lippen en bleef vragen naar de kris. Ik weet nog dat mijn moeder dat maar onzin vond die krissen, maar zelf zette ze haar helderziendheid wel in als het ging om mijn kattenkwaad, en verbaasde ze ons heel regelmatig met haar voorspellingen die bijna altijd uitkwamen... Je hoort het al: veel tegenstrijdigheden."

"Toen mijn vader overleed en ik de keris die hij via oom Piet had gekregen doorgaf, ben ik me echt gaan verdiepen in de mystieke kant, maar dan niet de spannende goena-goena verhalen maar het echte geloof. Daar is mijn zoektocht begonnen naar de mystieke kant van Indonesië en de mystieke kant in mij. Ik werd geboeid door het feit dat het Javaans hindoe-boeddhisme zo een mooie kant had, iets wat niets te doen had met de rare goena-goena verhalen, maar diep geworteld ligt binnen het Vedisch geloof."

"een kris heeft niets te maken met zwarte magie, maar is een heel heilig voorwerp!"

Welke soort kennis en vaardigheden zou je graag willen waarborgen voor de volgende generaties?

"Het behoud van de familie-pusaka's hoort daar bij! Met name de kris is zo een fantastisch mooi spiritueel object dat we moeten behouden voor de toekomst. We moeten deze oude traditie die al zeker 1000 jaar bestaat behouden, en zorgen dat deze voorwerpen doorgaan naar de toekomst. Ik probeer dan ook veel mensen te helpen hun keris te verzorgen en deze weg te halen uit de hoek van sterke spookverhalen. Een kris heeft niets te maken met zwarte magie, maar is een heeeel heilig voorwerp!"

Hoe denk je dat het komt dat de kennis over dit soort tradities is afgezwakt?

"Ik zie twee redenen daarvoor. In Nederland was dat omdat de oudere generatie zoiets had van "ja, we zijn niet welkom hier... we moeten ons zo Nederlands mogelijk gedragen". In Indonesië hebben ze het ook losgelaten, maar daar was het meer onder druk van buitenaf. Het is ook geen toeval dat in de jaren 80 een bekende Duitse smid, Dietrich Drescher, niet eens meer een dukun (healer) of empu (edelsmid) kon vinden voor zijn reportage over het vervaardigen van een kris. Bijna geen toeval. Maar ook daar zie je dat de jonge generatie zich opnieuw interesseert en verdiept in de tradities."

David Gallas thuis aan het werk met een kris

Wanneer begon jouw band met de kris?

"Het heeft mij al van kleins af aan heel erg geboeid. Mijn oma zei altijd: 'later als je groot bent krijg je een kris'. Sommige mensen in de familie vonden het maar flauwekul, die verhalen over de kris, maar ik vond het geweldig. Toen die kris in één keer in mijn leven kwam... dat was iets magisch. Het was rond mijn 35e, wat eigenlijk vrij jong is, want normaal gesproken is dat eerder rond je 50e. Ik draag hem mijn hele leven bij me en breng hem overal naartoe."

"De liefde is eigenlijk nog wel vergroot. Dat is het vreemde als je een kris in huis hebt. Dan gebeuren er dingen die je niet altijd kunt verklaren... dat dingt dat leeft. En ik weet nog heel goed dat ik buiten in de zon zat. Ik was de kris aan het schoonmaken, en hij begon te trillen in mijn hand... Dat was de allereerste keer dat ik letterlijk iets voelde aan die kris. Daarmee vergroot het respect natuurlijk."

"Wat ik heel erg zonde vind, is dat heel veel families hun krissen wegdoen; krissen die van hun opa of overgrootopa afkomstig zijn"

Dit zal bij sommigen misschien toch associaties opwekken met zwarte magie...

"Wat ik nooit heb begrepen is de dat keris zo wordt geassocieerd met zwarte magie. Maar als je logisch gaat nadenken... eigenlijk is het normaal: er komt een nieuw geloof, en het oude geloof moet je aan de kant drukken. Aan de ene kant omhels je het oude geloof door dingen over te nemen. Zo hebben wij hier bijvoorbeeld nog steeds weekdagen gewijd aan de oude Germaanse goden als Wodan en Donar... Aan de andere kant werden in Europa de 'heksen' verketterd, terwijl... dat waren helemaal geen heksen... dat waren gewoon natuurgeneeskundige vrouwen die ergens in het bos leefden."

"In Indonesië ook: daar hebben ze goena-goena ooit een keer zwarte magie genoemd. En daar is eigenlijk het negatieve verhaal van de kris begonnen. Wat ik heel erg zonde vind, is dat heel veel families hun krissen wegdoen, die van hun opa of overgrootopa afkomstig zijn, terwijl dit het meest heilige voorwerp is dat er is. Het heeft niets te maken met zwarte magie. Het heeft niets te maken met goena-goena. En wat zijn de goena's? Dat zijn de Brahma, Vishnu en Shiva in principe."

Hoe werk jij met de kris?

"Wat ik merkte op het gegeven moment is dat je met een kris ontzettend veel dingen kunt doen. Het is aan de ene kant een spirituele antenne. Je kunt er energie mee oproepen. Je kunt er energie mee opzuigen. Toen is mijn zoektocht ook begonnen, niet alleen naar mijn eigen roots, maar eigenlijk ook naar de basis van de Javaanse spiritualiteit. En dan kom je toch in het animisme, voorouderverering en het gebruik van de kris terecht. Het Javaans hindoe-boeddhisme. En dan begint de zoektocht natuurlijk. Dan is het een puzzel. En heel rustig aan vallen de stukjes in elkaar. Maar dat heeft bij mij wel 15 jaar geduurd."

"het is een levend boek: je kunt eindeloos blijven doorschrijven, aanpassen en verbeteren"

En met die zoektocht begon ook kris-keris.eu?

"Op mijn 40e begon ik met schrijven. Ik dacht: 'laat ik eens wat dingen op papier zetten', omdat je bang bent dat je het anders kwijt raakt. En tegelijkertijd begon het internettijdperk. Ideaal: je begint met een website en het is een levend boek: je kunt eindeloos blijven doorschrijven, aanpassen, en verbeteren. En toen heeft het eigenlijk een hele grote vlucht genomen. Want met het aangaan van de website kris-keris.eu ben ik in contact gekomen met andere liefhebbers. En toen kreeg het een boost... mensen die pusaka's kwijt wilden maar geen adres wisten... of mensen die er bang voor waren. En daarmee is mijn collectie zo'n beetje begonnen... "

"Wat ik merk is dat er heel veel aandacht is voor mijn website. Mensen gaan googelen, en komen op mijn website terecht. Vorig had de website een gemiddelde van 273 bezoekers per dag. Maar wie zijn dat dan? Dat zijn in verhouding vrij weinig oudjes, maar die vinden het wel geweldig dat ik nog stukjes schrijf over de oorlog die ze hebben meegemaakt, het vertrek naar Nederland, etc. Voor hen is het eerder een aha-erlebnis."

David aan het werk met een klankschaal

"Maar wat ik nog veel leuker vind, is die hele grote groep aan jonge Indische jongens en meisjes die op zoek gaan naar hun identiteit..."

"...die een woord opzoeken, die dan ineens op mijn website terechtkomen, en lezen dat het afkomstig is uit het hindoe-boeddhisme, wat hen heel erg verbaast. Die lezen dat een poesaka niets te maken heeft met goena-goena, maar eerder een heilig voorwerp is. Die lezen over vormen van meditatie, die zij kennen vanuit India, maar ontdekken dat deze dus ook in Indonesië worden beoefend. Die lezen dat Indonesische spiritualiteit eigenlijk niets te maken heeft met zwarte magie maar eerder met iets van je ego. En die herkennen zich erin, en bedenken zich ineens ook: "aha, dat kan dus de reden zijn dat mijn opa en oma nooit nee konden zeggen, en altijd moesten klaarstaan voor iedereen. En altijd vrolijk waren en probeerden goede stemming neer te zetten."

"En waar ik misschien nog wel trotser op ben, is dat er een hele hoop van de jongere generatie de poesaka's van hun opa en oma meenemen, en vragen of ik die wil wassen zodat zij de poesaka's in ere kunnen houden. En dat vind ik heel mooi. Dat betekent nl. dat zij een stukje van de oude cultuur meenemen hier naar Nederland."

We onderbreken het gesprek even...

"...even makan... simpel vandaag, ayam ketjap..."

Dus jouw website speelt echt een sleutelrol in jouw activiteiten?

"Absoluut. Ik kom daardoor ook weer in contact met anderen die poesaka's hebben, en daarmee vergroot je je kennis natuurlijk. Het is één grote zoektocht, groter dan in je een mensen leven kunt bevatten. En je pakt altijd bepaalde fragmenten op die je het meest aanspreken. Ik denk dat de kris het heiligste voorwerp is dat er op deze aarde is. Maar dat zegt natuurlijk iedereen die iets religieus heeft, en iets meemaakt met een bepaald voorwerp."

En waarom is dat voor jou dan het geval met de kris?

"Het is de essentie van waar het leven om gaat: aan de ene kant een lingam, aan de andere kant staat het ook voor alles wat er is. Je kunt alle elementen erin kwijt. In Azië heb je er vijf: 'Ruimte', 'Lucht', 'Vuur', 'Water', 'Aarde'. 'Ruimte' telt eigenlijk in de Westerse maatschappij niet mee als een van de elementen, maar daar zit wel het 'Om', het eerste, het onstaan van alles. En aangezien het een symbool is van Shiva, staat het voor het ontstaan van alles, niet alleen de kosmos maar ook kleine dingen die je meemaakt in het leven. Ook dat is een ontstaan. Alles heeft een begin en een einde. Daar staat eigenlijk een kris voor."

Hoe vertaal je deze principes naar een Westerse of Nederlandse belevingswereld?

"God heeft de mensen niet geschapen. De mens heeft God geschapen, en daar is eigenlijk alles mee begonnen..."

"... en daarmee krijg je al die verschillende religies, en strijd en weet ik veel wat. De mens heeft God bedacht en daar een bepaalde naam aan gegeven, maar die energie die is er. Je kunt het een 'natuurkracht', of een 'natuurenergie' noemen. Je kunt het ook uitbeelden in de vorm van een godheid."

"Maar ik merk wel dat op het moment dat je het los maakt van het zware religieuze... dan kun je zien hoe voorspelbaar de kosmos beweegt: je kunt je klok erop gelijk zetten. En die klok is ook weer bedacht op het ronddraaien van de aarde. Maar goed, ik bedoel maar. Het zijn allemaal lijntjes aan hetzelfde touwtje. Er is maar één energie die zorgt dat alles draait. Hoe je dat ook wil noemen."

"En dat vind ik het mooie Indonesische spiritualiteit. Het gaat eigenlijk om energieën, en je kunt die bepaalde namen gaan geven, maar ik zeg maar zo: wij hebben die namen bedacht. En op het moment dat je daar iets meer afstand van kunt nemen... Dat zal denk ik gebeuren in Nederland: een meer nuchtere kijk op de energieën. En je kunt wel zeggen die energie is er niet, maar dat is niet waar. Het is nu donker, en morgen wordt het vanzelf weer licht, dus die energie die is er."

"Dat kun je diep religieus beleven zoals op bepaalde plekken in Indonesië, maar ik denk dat het in Nederland wat vrijer beleefd zal worden, zoals eigenlijk met alles. Zo zijn we hier opgegroeid..."

"...los van het moederland, en we zullen er wat nuchterder over nadenken. Maar ik denk dat de essenties - want daar gaat het eigenlijk om - zoals je ego op de achtergrond stellen, zullen blijven."

Hoe integreer jij zelf bepaalde tradities en spiritualiteit concreet in je dagelijkse leven?

"Als je het dan hebt over integreren, dan denk ik dat wij (de Indische gemeenschap) een voorbeeld zijn voor alle etnische groepen in Nederland. We zijn 100% geïntegreerd. We hebben allemaal goede opleidingen. We hebben allemaal goede jobs. We werken allemaal hard. We eisen niet veel van de Nederlandse maatschappij, máár we laten onze cultuur niet los. En dat zal ik ook niet."

"Ik draag bijvoorbeeld een ring. Dat doe ik al jaren. En dan vragen ze weleens wat dat is, en dan begin ik te vertellen. En het eerste wat ik altijd doe is een vorm van verontschuldiging maken, zo van "tja, wij geloven nu eenmaal in de energie van een steen". En als je het op die manier zegt, dan zijn mensen eerder geïnteresseerd. Het ligt er dus een beetje aan hoe je het brengt. Maar ik doe hem toch iedere dag om. Hoe ik het breng en wat iemand er ook van zegt. Ja, ik geloof in de heilzame werking van een steen en ik voel er wat bij. En als een ander dat niet doet prima."

"Maar de tijden zijn ook wel veranderd, met name de laatste 15 jaar. Die oer-Hollandse nuchtere instelling dat het leven alleen bestaat uit dingen die je kunt zien en die je kunt bewijzen dat is tegenwoordig ook niet meer zo. En ik heb eigenlijk nooit voor mijzelf het gevoel gehad dat ik niet geaccepteerd werd met wat ik doe, terwijl ik absoluut Indo ben, in hoe ik denk en hoe ik doe..."

Enkele ringen uit Davids collectie

En hoe je eet...

"Haha, ja ja, zeker weten."

Wat brengt het je?

"Het Kejawen geeft me rust; rust in mijn ziel en dus ook in mijn lijf. Ik ga iedere dag even zitten, kijk mijn dag terug, en blijf even hangen bij de knelpunten. Het geeft me rust..."

"Als ik terugkijk in mijn leven, dan kun je wel stellen dat ik achteraf heel spiritueel ben geworden toen we een bergsportongeluk hebben gehad dat voor één persoon een dodelijke afloop had. Ik durf nu te stellen dat het mijn schuld was; ik heb dat lang ontkend. Ik leidde de groep en had mij vergist in de route. Ik heb het daarna heel moeilijk gehad. De tweede schok kwam na het overlijden van mijn vader. Toen viel ik echt in een gat. Maar toen had ik een object waar ik het in kwijt kon, de kris..."

"Op dit moment ben ik heel dankbaar dat ik van het Kejawen kan leven, en mij kan richten op het onderhouden en restaureren van krissen, en kan helpen met zuivering of healing van mensen..."

Voor meer informatie over de kris en Indonesische spiritualiteit: zie kris-keris.eu

Foto's: David Gallas